Ο Νεολιθικός Οικισμός Σέσκλου, ένας από τους σπουδαιότερους της Ελλάδας και της Ευρώπης, βρίσκεται κοντά στο σημερινό χωριό Σέσκλο, στον λόφο Καστράκι και στη γύρω περιοχή. Κατοικήθηκε από την αρχή της νεολιθικής εποχής (κατά την Προκεραμική Νεολιθική, στα μέσα της 7ης χιλιετίας π.Χ.) μέχρι και την Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού, αλλά γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή κατά την 5η χιλιετία π.Χ., στη Μέση Νεολιθική περίοδο. Η μεγάλη διάρκεια ζωής του νεολιθικού οικισμού είναι η απόδειξη της επιτυχίας επιλογής της θέσης του από τους πρώτους κατοίκους του: σημείο με αφθονία νερού, κοντά σε ψηλούς λόφους και σε επίπεδες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, και όχι μακριά από τη θάλασσα.

Στην Αρχαιότερη Νεολιθική περίοδο (6η χιλιετία π.Χ.), ο οικισμός φαίνεται ότι αναπτυσσόταν σε μεγαλύτερη έκταση. Κατάλοιπά του έχουν βρεθεί πάνω στον λόφο Καστράκι (Σέσκλο Α), στην επίπεδη πλαγιά στα δυτικά (Σέσκλο Β) και στη γύρω περιοχή. Βρέθηκαν σπίτια με λιθόκτιστα θεμέλια και τοίχους από πλίνθους, κατασκευές από πλασμένο πηλό και ξύλα, απλά εργαλεία από πέτρα ή οστά, πήλινα ειδώλια και πήλινα αγγεία.

Στη Μέση Νεολιθική περίοδο, ο οικισμός είχε φτάσει να εκτείνεται σε 100 στρέμματα. Τα σπίτια, σε αριθμό περίπου 500-800, ήταν πυκνά στον λόφο, και χωρίζονταν από δρομάκια και πλατείες, ενώ στην επίπεδη ζώνη ήταν πιο απομακρυσμένα. Όλα είχαν λίθινα θεμέλια, τοίχους από πλίνθους και δίρριχτη στέγη με καμινάδα. Βρέθηκαν χειροποίητα αγγεία με βελτιωμένη τεχνική ψησίματος και καλύτερα χρώματα, περισσότερα λίθινα εργαλεία και εργαλεία από οψιανό. Στην περίοδο αυτή ανήκει και το πολύ ενδιαφέρον οικοδόμημα του οικισμού που συμβατικά ονομάζεται «Οικία του Κεραμέα», που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου, δίπλα στο κεντρικό μεγαροειδές οικοδόμημα του οικισμού, και στο οποίο βρέθηκαν διατηρημένα πολλά αγγεία. Ο οικισμός καταστράφηκε από φωτιά προς το τέλος της 5ης χιλιετίας π.Χ. και ερημώθηκε για περισσότερα από 500 χρόνια.

Το σημείο ξανακατοικήθηκε κατά τη Νεότερη Νεολιθική περίοδο, μόνο στο Καστράκι, όπου και βρέθηκε το «μέγαρο», το οικοδόμημα που καταλάμβανε το κεντρικό τμήμα του νέου οικισμού και περιβαλλόταν από σύστημα κυκλικών λίθινων περιβόλων, ενώ γύρω του διατάσσονταν τα υπόλοιπα σπίτια του οικισμού που ήταν μικρότερα και απλούστερα σε κατασκευή.